Breuken van het heupgewricht
De orthopedisch chirurg krijgt in zijn praktijk vrij veel heupbreuken te behandelen . De populatie wordt ouder, en osteoporose is frequent, zeker bij vrouwen , maar ook het drukke verkeer leidt tot meer ongevallen. Dergelijke breuken en de behandeling ervan heeft een ernstig impact op het leven van de patient en noodzaakt dikwijls een maandenlang herstel . De economische en emotionele impact van een dergelijk letsel is niet te onderschatten .
Het doel van de behandeling is dan ook om een voorspoedig en een zo goed mogelijk herstel te bekomen . Werkhervatting , en het terug autonoom functioneren in de maatschappij staat voorop . De chirurg zal dan ook een ‘op maat’ behandeling kiezen voor elke patient . Niet enkel het type breuk is hier van belang , maar ook de leeftijd en de botkwaliteit .
Bij oudere patienten is het dikwijls een banale val die de breuk veroorzaakte – ze vragen zich soms af of eerst de heup brak en ze daarna gevallen zijn - dit valt moeilijk te achterhalen – of vice versa . In deze patientengroep, vinden we dikwijls andere aandoeningen terug die de val uitgelokt kunnen hebben : hart- en vaatziekten , hoge bloeddruk , suikerziekte , evenwichtsstoornissen …De thuissituatie is soms problematisch : alleenwonend , familie woont ver, trappenlopen , winkels niet in de buurt …. Hierdoor is terugkeer naar de oorspronkelijke woonsituatie niet altijd evident na een heupfractuur .
Voor jongere patienten die een heupfractuur oplopen tijdens het werk , sport of verkeer… is de terugkeer in het dagelijks leven ook niet makkelijk , maar ze zijn meestal gezonder en in een betere fysieke conditie .
Patienten worden met de ambulance liggend naar het ziekenhuis gebracht na een heupfractuur , en ze zijn meestal behoorlijk overstuur : pijn en niet meer kunnen stappen, doen de patient beseffen dat er iets ernstig gebeurd is met de heup . Ze voelen dikwijls zelf al wat er aan de hand is . Vanaf dat ogenblik blijft de patient best nuchter (geen vocht of voedsel innemen) tot de diagnose gesteld zal worden - soms zal een ingreep nodig zijn , waarvoor idealiter de patient 6 uur nuchter dient te zijn voor de veiligheid van de anesthesie.
Op de spoedgevallen zal het medisch team de eerste zorgen toedienen : het nodige comfort verschaffen (patient warm houden, pijnstillen via infuus of inspuiting) en vocht toedienen via een infuus (vaak shockerige patient ) . Na een fysiek onderzoek en een gesprek met de patient over het gebeurde ongeval , worden bijkomende onderzoeken gevraagd om de diagnose te bevestigen : een klassieke radiografie, soms aangevuld met een scan bij twijfel, zal een heupbreuk aantonen . Een radiografie van de borstkas wordt gemaakt indien een ingreep noodzakelijk is . De urgentiearts beoordeelt de genomen RX en zal de orthopedisch chirurg van wacht verwittigen . Een bloedafname en electrocardiogram (hart) worden routinegewijs genomen .
Om de pijn te milderen zal naast medicatie een tractie aangelegd worden : het been wordt gespalkt en geimmobiliseerd – een gewicht , bevestigd via een huidtractie of pintractie (doorheen het bot geboord) zal het lidmaat stabiliseren . Anti- trombosemedicatie zal opgestart worden (meestal spuitjes met heparine - rond de navel onderhuids ingespoten) . Opgelet : sommige patienten nemen thuis al bloedverdunners ! Het medisch team moet op de hoogte zijn van de medicatie die de patient neemt ! Bepaalde bloedverdunners moeten (enkele dagen) gestopt worden éér de ingreep plaats kan vinden ! Contact met de huisarts is hiervoor belangrijk , ook voor dosage medicatie en de voorgeschiedenis van de patient.
Na deze nogal heftige periode van de eerste zorgen, zal u op de hoogte gebracht worden van de diagnose en de vereiste behandeling. De chirurgische en definitieve stabilisatie van een heupfractuur is meestal geen dringende interventie - dit laat het chirurgisch team toe om een geschikt ogenblik te kiezen in de operatiekamer en eventueel chirurgisch materiaal klaar te maken . Het team zal er alles aan doen om de patient zo snel mogelijk te helpen.
Types heupbreuk
Al naargelang de plaats van de breuk in het skelet spreekt men van subcapitale (heupkogel ) , cervikale (heup hals) , pertrochantere (schuin doorheen hals en zijkant heup) en subtrochantere (onder de hals)heupfracturen. Alle types kunnen bij alle leeftijden voorkomen , maar hebben niet alle dezelfde behandeling . Inderdaad hangt de uiteindelijke keuze na rijp beraad af van het type fractuur , leeftijd en botkwaliteit . Sommige types van heupfractuur zullen een langer herstel noodzaken dan andere . De chirurg brengt de patient hiervan op de hoogte (prognose) voor en/of na de ingreep .
Een inschatting zal gemaakt worden over het tijdstip van ingreep - maar dit kan door omstandigheden nog veranderen. Het doel blijft evenwel de patient zo snel mogelijk te behandelen , zodat de revalidatie voorspoedig kan aanvatten . De patient moet een zgn . Informed Consent ondertekenen maw ondertekenezn dat hij / zij op de hoogte is van de diagnose , behandeling en mogelijke implicaties of complicaties van het operatiief ingrijpen . De arts moet de schriftelijke toelating krijgen van de patient om de ingreep uit te voeren .
In ZNA site Jan Palfijn bestaat er een ‘Geriatrische Fractuurkliniek’ voor de oudere patient , waarbij de geriaters preoperatief de patient zullen onderzoeken , medicatie regelen , bijkomende onderzoeken vragen (hart , longen …) zodat de ingreep onder ideale omstandigheden kan plaatsvinden. Er kan preoperatief al gesproken worden over revalidatie en de noodzaak voor een revalidatiekliniek na de ingreep waar de patient terug zal leren lopen en de ondersteuning bestaat inzake maaltijden , kinesitherapie en ergotherapie . De patient kan zijn voorkeur uitspreken voor een bepaalde instelling - door plaatsgebrek moet soms voor een 2° of 3° keuze geopteerd worden . De verblijfsduur na de ingreep in het hospitaal Jan Palfijn zelf, is gelimiteerd door de overheid !
De anesthesist zal eveneens een belangrijke rol spelen in de pre operatieve oppuntstelling van de patient , en bepalen wanneer de ingreep zo veilig mogelijk kan uitgevoerd worden .
Sommige patienten nemen chronisch bloedverdunners voor hart en/of bloedvaten : deze moeten meestal gestopt worden éér de ingreep kan uitgevoerd worden . Dit kan enkele dagen tot soms 4-5 d duren eer deze krachtige medicatie uitgewerkt is . Bij té vroeg opereren zou belangrijk bloedverlies kunnen optreden !
De bloedgroep zal gecontroleerd worden – het bloedverlies bij een heupfractuur kan 500 – 1500ml bedragen . Het toedienen van bloed of derivaten kan noodzakelijk zijn .
Heupfractuur – ingreep
De orthopedisch chirurg zal de patient inlichten over de ingreep die zal uitgevoerd worden , alsook over het geschatte ogenblik van ingrijpen .
De patient dient een gedateerde en ondertekende toelating te geven aan de chirurg voor de uitvoering van de operatie . Het pre operatieve vragenblad moet worden ingevuld – huisarts , familie , vrienden of artsen kunnen patient bijstaan . Hiermee geeft de patient ook weer dat alle informatie verstrekt werd, niet enkel over zijn voorgeschiedenis , maar ook dat alle informatie begrepen werd ivm de ingreep en nazorg.
De ingreep gebeurd meestal onder algemene anesthesie tenzij de anesthesist oordeelt dat een loco -regionale anesthesie meer opportuun is .
De duurtijd van de ingreep is variabel . Antibiotica worden preventief toegediend volgens een strak schema (allergie op antibiotica en andere produkten voor ingreep melden) om infectie tegen te gaan. De meest gevreesde complicaties zijn infecties , bloeding , trombose , longembolen , vasculonerveuze letsels , doorligwonden , luxaties .
Na de ingreep gaat de patient naar de ontwaakzaal waar de parameters zoals bloeddruk , ademhaling , pols … nauwkeurig gevolgd worden . Postoperatieve pijnmedicatie wordt toegediend op advies van de anesthesist die ook beslist over het ontslag aldaar en terugkeer naar de kamer .
Ook daar zal de eerste uren na de ingreep een intens toezicht gebeuren . Enig nabloeden is normaal . Verbandwisselingen gebeuren wanneer opportuun .
De dag na de ingreep zal meestal een RX genomen worden . Het definitieve revalidatieschema zal met de patient besproken worden, alsook de geschatte werkonbekwaamheid ( vraag attest mututaliteit).
De kinesitherapeut zal op voorschrift de eerste oefeningen met de patient uitvoeren : kinetec toestel , passieve en actieve mobilisatie - soms al steunname , afhankelijk van type breuk en behandeling (op maat) .
Tromboseprofylaxe met spuitjes heparine of tabletten, steunkousen (soms), wisselhoudingen worden voorgeschreven. Zo goed mogelijk tracht men diepe veneuze trombose , longembolen en doorligwonden te voorkomen .
De verblijfsduur in het hospitaal hangt af van type breuk en de behandeling , bijkomende verwondingen, andere aandoeningen, en de sociale situatie thuis. Meestal is revalidatie in een andere instelling nodig . De sociaal verpleegkundige zal dit met de patient en zijn vertrouwenspersoon bespreken . Thuisverpleging en/of kinesitherapie kan voorgeschreven worden .
Indien de patient huiswaarts keert zal de huisarts via Email ingelicht worden - een kopij van de ontslagbrief krijgt patient mee alsook voorschriften voor thuisverpleging , medicatie , kiné, werkonbekwaamheid, verzekeringsdocumenten, document voor controle RX bij nacontrole … Best laat men de huisarts op visite komen , om zich van de toestand te vergewissen . De huisarts mag ook de huidsuturen - hechtingen verwijderen , meestal na 14 – 17 dagen na de ingreep ( soms metalen nietjes – verwittig huisarts hiervan !) .
Verwittig bij problemen de huisarts of de specialist – eventueel komt patient naar spoedgevallen (24/24 u) bij twijfel . Telefonisch is het zeer moeilijk om problemen in te schatten of te behandelen .
Revalidatie heupfractuur
Patient revalideert volgens de instrukties van de arts - thuis of in de revalidatie instelling – een kinesitherapie voorschrift werd meegegeven - bij twijfel kan de patient of kinesitherapeut de orthopedisch chirurg consulteren . Pijn is altijd een alarmteken en moet gesignaleerd worden . Pijnstilling is nodig naast tromboprofylaxe (duur ervan zal medegedeeld worden – meestal zal bij volle steunname deze medicatie gestopt worden ) . Let ook steeds op infectietekens (roodheid , pijn , koorts , etter … ) en verwittig uw (huis)arts bij ongerustheid . Volgens de instrukties zal patient volle - of gedeeltelijke - of geen steun mogen nemen op de geopereerde heup . Deze beslissing is afhankelijk van type breuk , type ingreep of kalkvorming rondom de breuk .
Controle postoperatief
Wanneer de patient het ziekenhuis verlaat zal hij een afspraak meekrijgen voor een raadpleging bij de orthopedisch chirurg in het ziekenhuis of op de private raadpleging . Indien patient verhinderd is , gelieve tijdig de raadpleging te annuleren . Denk na , hoe u zich naar de raadpleging zal begeven : gewone personenwagen , ziekenwagen … ? Eventueel vraagt u aan de mutualiteit ‘ziekenvervoer’ – de arts zal een attest schrijven voor vervoer heen en terug .
Meestal zal bij de visite bij de chirurg een controle RX genomen worden om de evolutie (kalkvorming , positie prothese en materiaal ) van de operatie te beoordelen . Soms moet dit aangevuld worden met andere onderzoeken : CT scan , MRI , botscan , bloedonderzoek…
De revalidatie zal besproken worden , met nadruk op steunname en de te volgen oefentherapie of werkhervatting .
Het staat de patient vrij om inlichtingen te vragen aan de arts.
De chirurg staat per electronische berichtgeving in verbinding met de huisarts - ook de huisarts of kinesitherapeut kan telefonisch met de chirurg contact zoeken zo vereist.